
Leczenie zeza - czym jest i na czym polega?
Zez (strabismus) – to choroba polegająca na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. Wiążą się z nią różnego rodzaju zaburzenia widzenia jednoocznego i obuocznego. Aby podkreślić, że nie chodzi tylko o szpecące nierównoległe ustawienie oczu, używa się określenia choroba zezowa. Stosuje się różne podziały zeza, a mianowicie:
- jednostronny, gdy stale zezuje to samo oko,
- naprzemienny, gdy zezuje raz jedno raz drugie oko.
Ponadto, istnieje podział zeza ze względu na kierunek odchylenia oka i tutaj zaliczamy zez:
- zbieżny (oko odchylone jest w kierunku nosa),
- rozbieżny (oko odchylone w kierunku skroni),
- ku górze,
- ku dołowi,
- skośny.
Powodem zeza może być wada wzroku jednego oka, ale mogą wywoływać go też inne choroby np. guz wewnątrz gałkowy. Ponadto, istnieje jeszcze kilka innych przyczyn zeza, tj.:
- nieskorygowana wada wzroku, czyli zaburzenia refrakcyjne;
- niedowidzenie;
- czynniki anatomiczne;
- czynniki związane z unerwieniem mięśni okoruchowych;
- choroby ośrodkowego układu nerwowego;
- czynniki genetyczne.
Jeżeli zez jest wynikiem wady wzroku, można już po ukończeniu sześciu miesięcy zalecić dziecku noszenie okularów. Zez może jednak uwidocznić się po ukończeniu 3 roku życia, lub wypadku czy urazu gałki ocznej w późniejszym okresie. Nieleczony zez może doprowadzić do niedowidzenia, dlatego warto obserwować dzieci w wieku przedszkolnym. Jeżeli siadają blisko telewizora, oglądając przechylają głowę, przysuwają sobie bardzo blisko książki - może to być sygnałem, iż dziecko ma wadę wzroku.
Diagnoza i leczenie zeza
Diagnostykę rozpoczynamy od wywiadu i ustalenia powodu, dla którego nastąpił zez. Sprawdzamy przyczynę zeza, gdyż to od niej zależy metoda dalszego postępowania i rodzaj indywidualnej terapii wzrokowej. Diagnoza obejmuje badanie wielkości kąta odchylenia oczu od prawidłowego ustawieni oraz parametrów układu wzrokowego. Przy zaburzeniu jakim jest zez nie należy czekać, trzeba działać jak najszybciej po zauważeniu uciekania oka. Dziecku po 6 miesiącu życia fizjologicznie oko nie powinno uciekać.
Wśród badań wykonywanych w trakcie diagnozowania przyczyn zaburzeń widzenia u dziecka ortoptysta wykonuje między innymi:
- ocenę ostrości wzroku do dali i bliży,
- badanie podstawowe wady wzroku oraz diagnostykę pod kątem określenia typu zeza,
- badanie ruchomości gałek ocznych,
- badanie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- badanie zakresu i sprawności akomodacji oka,
Tak przeprowadzone badania pozwalają na odpowiednie dobranie korekcji okularowej i pryzmatycznej poprawiającej sprawność wzrokową dziecka i umożliwiających leczenie zeza i niedowidzenia.
Jednak, gdybyśmy chcieli być precyzyjni to należy bezwzględnie zaznaczyć, że nie leczymy zeza, tylko wyprowadzany go funkcjonalnie bez zastosowania leków oraz interwencji chirurgicznych. Zez nie jest tylko problemem mięśni, ale przede wszystkim sposobem, w jaki odczytywane jest przez mózg położenie oczu pacjenta.
To jest przede wszystkim kwestia działania funkcjonalnego mózgu, który jedne funkcje odczytuje prawidłowo, a inne sporadycznie. Co prawda rejestrujemy obrazy za pomocą oczu, ale możemy je zobaczyć dopiero za pomocą mózgu, do którego obraz dzięki oczom dociera.
Zeza leczymy poprzez zastosowanie odpowiedniej korekcji oraz włączenie ćwiczeń ortoptycznych.
Aby wyprowadzić nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych (zez) należy zlecić wykonywanie kolejnych ćwiczeń wzrokowych, które pozwolą utrwalić prawidłowe funkcje wzrokowe. Dzięki temu można zapanować nad oczami oraz bez nakładu dodatkowego wysiłku ustawić je prawidłowo, albo nieomal prawidłowo, co także jest sukcesem, ponieważ umożliwia normalne funkcjonowanie, naukę oraz pracę.
Codziennie wykonuje się przygotowane indywidualnie dla danego przypadku ćwiczenia postrzegania, które pomagają ustawić oczy oraz zapamiętać to prawidłowe ustawienie. Bardzo często oprócz ćwiczeń mięśni trzeba przywrócić oraz wypracować prawidłową fiksację oczu lub korespondencję siatkówkową.
Ćwiczenia można podzielić na:
1. ćwiczenia ortoptyczne, które stosowane są w leczeniu zeza oraz zaburzeń widzenia obuocznego
2. ćwiczenia pleoptyczne, które stosowane są w leczeniu niedowidzenia.
Kto leczy zeza? Okulista czy ortoptysta?
Warto wyjaśnić sobie różnicę pomiędzy tymi zawodami i zrozumieć istotę zawodu ortoptysty. Otóż okulista to osoba mająca wyższe wykształcenie medyczne, zajmująca się budową, czynnościami, rozpoznawaniem schorzeń i leczeniem oczu. Program studiów lekarskich przewiduje jednak tylko kilkanaście godzin z zakresu korekcji wad wzroku, optyki i badania refrakcji, dlatego wiedzę o korekcji wzroku okuliści nabywają podczas stażu lub pracując zawodowo, kształcąc się niejako w praktyce. Korekcja wad wzroku nie jest jednak celem wybrania specjalizacji okulistycznej przez lekarzy. Wolą zajmować się diagnostyką i leczeniem chorób oczu, dlatego większość z nich nie specjalizuje się w korekcji wad wzroku.
Sprawa ma się nieco inaczej, gdy spojrzymy na zawód ortoptysty, gdyż ten w przeciwieństwie do okulisty czy optometrysty jest w Polsce stosunkowo mało znaną specjalizacją. Ortoptysta jest specjalistą diagnostyki i rehabilitacji zaburzeń widzenia u dzieci. W szczególności dotyczy to problemów koordynacji widzenia, m.in. zeza, zaburzenia akomodacji i widzenia stereoskopowego oraz problemów z niedowidzeniem. W leczeniu zeza ortoptysta korzysta przy tym przede wszystkim z metod niefarmakologicznych i nieoperacyjnych. Głównym założeniem terapii jest takie wdrożenie soczewek, pryzmatów i indywidualnych ćwiczeń do codziennego życia pacjenta, by możliwa była poprawa sprawności widzenia obuocznego u dzieci bez konieczności przeprowadzania kompletnej operacji. Orto znaczy prosty, a ortoptysta funkcjonuje w rodzicielskiej świadomości jako specjalista od prostych oczu.
Leczenie zeza u ortoptysty i ćwiczenia ortoptyczno-pleoptyczne
Wizyta u ortoptysty i podjęcie terapii zazwyczaj poprzedzone są wizytami u okulisty-strabologa, lekarzy pierwszego kontaktu i często logopedów, którzy starają się wykluczyć inne przyczyny opisanych wyżej objawów. Podczas pierwszego spotkania z ortoptystą również przeprowadza się szereg badań diagnostycznych mających ustalić przyczyny problemów oraz idealny plan przebiegu terapii pozwalający na osiągnięcie optymalnych rezultatów. Pewne jest to, że ortoptyści jako specjaliści podchodzą do samej terapii i leczenia tak, by ani rodzic ani dziecko nie wątpiły w powodzenie terapii widzenia – niefarmakologiczna i nieoperacyjna terapia zdecydowanie dobrze wpływa na ich podejście do samego procesu leczenia.
Po zdiagnozowaniu zaburzeń widzenia u dziecka ważne jest, by podjąć terapię ortoptyczną jak najszybciej. Sama terapia jest niczym innym jak zorganizowanym przez specjalistę planem uwzględniającym ćwiczenia rehabilitacyjne wspomagające poprawę funkcjonowania narządu wzrokowego. Dobór idealnej korekcji okularowej będzie tu nie bez znaczenia, bo właśnie z pomocą odpowiednich okularów dziecko będzie miało szansę realnie poprawić swoją sprawność wzrokową.
Ćwiczenia ortoptyczne polegają na pobudzeniu wyższych ośrodków mózgowych odpowiedzialnych za odbiór bodźców wzrokowych i ruchomość mięśni gałek ocznych. Ćwiczenia te mają na celu prawidłowe ustawienie oczu, poprawę koordynacji całego procesu widzenia obuocznego oraz redukcję rozwijających się niekorzystnych zmian. Ćwiczenia zakładają wyuczenie zdolności wzrokowych tak, aby stały się one automatyczne.
Z kolei ćwiczenia pleoptyczne mają na celu przywrócenie prawidłowej ostrości wzroku w przypadku niedowidzenia. Najczęściej stosowaną metodą leczenia niedowidzenia jest zasłonięcie lepszego oka i zmuszenie do podjęcia pracy oka niedowidzącego. Podstawowymi parametrami tej metody jest wiek, rodzaj i stopień niedowidzenia pacjenta. Alternatywną metodą leczenia niedowidzenia jest atropinizacja oka prowadzącego w celu osłabienia jego ostrości widzenia. Włączenie intensywnych ćwiczeń pleoptycznych powoduje zwiększenie efektów pracy oka niedowidzącego.
Nazywam się Marta Barnat – Marcinkowska i jestem ortoptystką
Nazywam się Marta Barnat – Marcinkowska. Jestem optometrystą ( NO17619), dyplomowaną ortoptystką, kontaktologiem i terapeutą widzenia.
Specjalizuję się w zakresie doboru pomocy wzrokowych, leczenia zeza, terapii niedowidzenia, terapii akomodacji oraz terapii widzenia zarówno dzieciom jak i dorosłym. Aby mogli oni widzieć lepiej dobieram okulary i soczewki kontaktowe oraz diagnozuję zaburzenia widzenia obuocznego, zaburzenia akomodacji, zaburzenia ruchów oczu (zez), jak również niedowidzenie.
Najważniejsza dla mnie jest profilaktyka i praca na rzecz rozwoju prawidłowego widzenia.
Z mojej praktyki zawodowej wypłynął wniosek mówiący o tym, że zbyt wiele wad wzroku jest diagnozowanych zdecydowanie za późno. Podczas wizyt często wykrywam, że dzieci nie mają w pełni rozwiniętej koordynacji wzrokowo – ruchowej oraz prawidłowo rozwiniętych funkcji wzrokowych. Dlatego też w swojej pracy zdecydowałam się postawić na silny akcent na profilaktykę, wczesne wykrywanie zaburzeń, a co za tym idzie - terapię i rozwój sprawności widzenia u dzieci oraz dorosłych poprzez ćwiczenia wzrokowe.
Misją, która jest mi bliska i którą chcę realizować jest profilaktyka i edukacja.
Leczenie zeza - w jakim wieku można rozpocząć ćwiczenia ortoptyczno-pleoptyczne?
Ćwiczenia ortoptyczno-pleoptyczne skierowane są do najmłodszych pacjentów. Jednak najlepsze efekty ćwiczeń są widoczne u dzieci w przedziale między 5 a 9 rokiem życia. W tym okresie życia dziecka zachodzą najintensywniejsze procesy rozwoju mózgu i kształtuje się fizjologia układu wzrokowego, dlatego też rehabilitacja narządu wzroku może przynieść pożądane efekty. Niemniej jednak należy podkreślić, że również starsze dzieci mogą brać udział w terapii. One też mają szansę uzyskać prawidłowe efekty procesu rehabilitacyjnego. Pamiętać należy, że ćwiczenia ortoptyczne stosuje się również w przypadku dekompensacji heteroforii (zeza ukrytego), a to może zdarzyć się w każdym wieku.
Ćwiczenia należy wykonywać seriami przez około 6 tygodni, po których zalecana jest kontrola. Po wizycie kontrolnej najczęściej zlecany jest nowy plan treningowy na kolejny okres czasu. Chcąc uzyskać najlepsze efekty dziecko powinno ćwiczyć codziennie przez około 30-40 minut. Ćwiczenia powinny być wykonywane w gabinecie jak również w domu pod opieką osoby dorosłej, która będzie pilnować, aby dziecko nie posługiwało się zmysłem dotyku tylko pobudzało do pracy narząd wzroku. Zarówno leczenie zeza, jak i niedowidzenia, wymaga zaangażowania pacjenta, rodziców a przede wszystkim, ortoptysty. Ćwiczenia dają bardzo dużą szansę na wyleczenie, ale tylko w przypadku regularnego i sumiennego ich wykonywania.
Leczenie zeza Śląsk
W Optyk Studio Bielsko oferujemy diagnostykę, a także przeprowadzamy terapię i leczenie zeza. Zauważasz, że Twojemu dziecko ucieka oko? Lub widzisz jakiekolwiek inne niepokojące sygnały? Nie zwlekaj, skontaktuj się znamy.
Nasz salon znajduje się przy ul. Szarotki 10 w Bielsku. Jednak pomimo że jesteśmy optykiem z Bielska obsługujemy też klientów z Katowic czy innych miast Sląska.
Jeśli i Ty zamierzasz się do nas wybrać, najpierw zadzwoń i umów się na badanie. Czekamy na Twój telefon pod numerem ☎ 33 330 59 67 lub napisz do nas na messengerze.
Do zobaczenia!